Anonim şirketlerde ve limited şirketlerde en çok gündeme gelen konulardan biri olan sermaye artırımı en genel tanımı ile şirketin bilançosunda gözükmekte olan sermayesinin belirli bir miktar artırılmasını ifade etmektedir.
Sermaye artırımı farklı yöntemlerle yapılabildiği gibi yapılmasının altında da isteğe bağlı ya da zorunlu farklı sebepler bulunabilmektedir. Sermaye artırımının temelinde şirketin yeni sermaye yaratma isteği bulunmakla birlikte şirketin bu sermaye kullanılarak yapacağı yeni yatırımlar da hedeflenebilmektedir. Bununla birlikte sermaye artırımının zorunlu nedenlerden dolayı yapıldığı durumlarda, şirketin sermayesinin kanunda belirlenmiş olan asgari sermaye sınırının altına düşmüş olması gibi nedenler de söz konusu olabilmektedir.
SERMAYE ARTIRIMI NEDİR?
Herhangi bir şirketin esas sermayesine karşılık gelmekte olan hisse senetlerinin bedellerinin ödenmesinden sonra, şirket genel kurulunun kararı ile yeni hisse senedi çıkarılarak şirketin sermayesinin artırılması sermaye artırımı olarak tanımlanmaktadır.
Sermaye artırımı, borsada işlem görmekte olan hisse senetlerinin fiyatlar üzerinde doğrudan etkili olan hususlar arasında yer almaktadır. Sermaye artırımı yapılan hisse senetlerinin değeri belirsiz hale gelmektedir. Şirketler sermaye artırımı işlemlerinden yarar sağlamakla birlikte kimi zamanlarda sermaye artırımı yatırımcılar için dezavantajlı bir durum haline gelebilmektedir. Sermaye artırımı yapılan hisse senetlerinin değerlerinde yaşanan dalgalanmalarda artış oluşabilmekte; bu durumda yatırımcılar zarar etme riski ile karşı karşıya kalabilmektedir.
SERMAYE ARTIRIMI NEDEN YAPILIR?
Ülkemizde faaliyet göstermekte olan şirketlerin, kanunlarımız gereği kuruluş tarihlerinin üzerinden bir yıl geçtikten sonra sermayelerini artırma zorunluluğu bulunmaktadır. Sermaye artırımı bedelli sermaye artırımı ve bedelsiz sermaye artırımı olarak yapılabilmektedir. Her iki sermaye artırımı türü arasından işleyiş olarak belirli farklılıklar bulunmaktadır. Bedelli sermaye artırımı ile bedelsiz sermaye artırımı arasındaki en önemli fark; bedelli sermaye artırımında işletmenin kasasına ilave para girerken bedelsiz sermaye artırımında işletmenin kasasına herhangi bir para girişi olmaması şeklinde ifade edilebilmektedir.
Şirketlerin sermaye artırımı yoluna gitmelerinin başlıca sebebinin yüksek enflasyon şartlarında erimiş olan sermayelerini güçlendirme ve yeni yatırımları ya da şirketlerin faaliyetlerinin reel büyümesine bağlı olarak ortaya çıkan fon ihtiyacının giderilmesi olduğu bilinmektedir.
SERMAYE ARTIRIMI NASIL YAPILIR?
Sermaye artırımı yapılabilmesi için farklı yöntemler bulunmaktadır. Uygulanan yöntemler genellikle; sermaye artırımının maliyetlerini ortakların kendilerinin karşılaması, şirkete yeni ortak ya da ortaklar alınması, şirketin dönem net karlarının ya da geçmiş dönem karlarının ortaklara dağıtılmadan sermayeye eklenmesi, eğer şirketin sabit kıymetleri varsa bunlara ait Maddi Sabit Kıymetler Yeniden Değer Artış Fonu’nun sermayeye aktarılması ya da bir başka şirket ile birleşme yoluna gidilmesi şeklinde olmaktadır. Şirketler, ihtiyaç duydukları takdirde bu yöntemlerden herhangi biri ile sermaye artırımına gitmeyi tercih edebilmektedir.
Sermaye artırımı temelde bedelli sermaye artırımı ve bedelsiz sermaye artırımı olmak üzere iki farklı şekilde yapılabilmektedir. Bedelsiz sermaye artırımı iç kaynaklardan yapılmaktadır. Bedelli sermaye artırımı ise şirketin ortaklarından ek fon temin edilerek yapılmaktadır.
SERMAYE ARTIRIMI NE İŞE YARAR?
Sermaye artırımı ile şirketin finansal faaliyetlerine ilişkin sermaye ihtiyacının karşılanması söz konusu olmaktadır. Aynı zamanda şirketin borçlanmasının önlenmesinde ve karlılığın artırılmasında sermaye artırımı rol oynayabilmektedir. Şirket sermayesinin güçlenmesi şirketin kredibilitesinin artmasında etkili olmaktadır. Yine sermaye artırımı ile enflasyon ve yanlış yatırım kararları gibi nedenlerden dolayı eriyen şirket sermayesi güncellenebilmektedir. Ayrıca; vergi mevzuatında 6637 sayılı Kanun’un 8. Maddesi ve Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 10. Maddesindeki değişikliklerden sonra nakit sermaye artırımında indirim konusu uygulanmaktadır. Finans, sigortacılık ve bankacılık sektörlerinde faaliyet gösteren kurumlar ve kamu iktisadi teşebbüsleri dışında kalan sermaye şirketleri, nakdi sermaye artırımında bulunulması ya da yeni kurulan şirkette sermayenin nakden karşılanması durumunda hesaplanacak olan tutar, kurum kazancından indirim konusu yapılabildiğinden; nakdi sermaye artırımının sermaye şirketlerine önemli bir vergi avantajı sağlaması söz konusu olmaktadır.
SERMAYE ARTIRIMINDA NELER YAPILMALI?
Sermaye artırımı yapmak isteyen şirketlerim öncelikle genel kurullarının toplanması ve sermaye artırımı konusunu tartışarak oylamaya sunmaları gerekmektedir. Genel kurul tarafından karar alınması sürecinde; sermaye artırımı oranının ne kadar olacağı, sermaye artırımının hangi kaynaklardan karşılanacağı ve rüçhan hakkı kullanımı durumu gibi konuların da karar bağlanması gerekmektedir. Türk ticaret Kanunu’na göre sermaye artırımına karar verilmiş olması için 2/3 çoğunluğun sağlanması şartı aranmaktadır.
Sermaye artırımı işleminin yapılabilmesi için şirketin önceki sermayesinin ödenmiş olması zorunluluğu bulunmaktadır. Ayrıca; borsada işlem görmekte olan şirketler halka açık olduğundan sermaye artırımı işlemleri için Sermaye Piyasası Kurulu’ndan da gerekli izinlerin alınması gerekmektedir.
Gerekli işlemlerin tamamlanmasının ardından sermaye artırımı sonucunda çıkarılacak olan yeni hisse senetlerinin Takasbank ve Merkezi Kayıt Kuruluşu’na bildirilmesi ile işlem gerçekleştirilmektedir.
Bedelsiz sermaye artırımı sırasında kullanılacak olan gayrimenkuller gibi değeri kesin olmayan varlıkların sürece dahil edilecek olması durumunda, mahkeme tarafından atanmış bilirkişilerin devreye girmesi ihtiyacı ortaya çıkmaktadır. Mahkeme tarafından atanan bilirkişi, değeri net olarak saptanamayan varlıkların değerlerini belirlemekte ve bu gayrimenkullerin sermaye artırımında kullanılmasına imkân vermektedir.
BEDELLİ SERMAYE ARTIRIMI NEDİR?
Şirketlerin yeni pay ihraç etmesi ve bu payların belirli bir bedel karşılığında satılması şeklinde gerçekleştirilen sermaye artışı bedelli sermaye artırımı olarak tanımlanmaktadır. Bedelli sermaye artırımı dış kaynaklar kullanılarak yapılmaktadır. Çıkartılan yeni payların satılması sonucunda işletmeye para girişi sağlanmaktadır.
Hisse senedi sahiplerinin en önemli haklarından biri olarak kabul edilen rüçhan hakkı; mevcut pay sahiplerinin yeni çıkarılacak olan paylardan, mevcut payları oranında satın alma önceliği olarak bilinmektedir. Mevcut pay sahipleri rüçhan haklarını kullanmak yolu ile bedelli sermaye artırımı kapsamında ihraç edilecek olan yeni payları satın alabilmekte ya da bedelli sermaye artışına katılmama haklarını da kullanabilmektedirler. Bedelli sermaye artırımına katılmak isteyen pay sahiplerinin, yeni çıkarılacak olan paylar için belirlenmiş bulunan bedeli nakden ödemeleri gerekmektedir. Yeni pay alma bedeli; nominal değerden (1 TL) ya da nominal değerin üzerindeki bir fiyattan belirlenebilmektedir.
Bedelli sermaye artırımının ardından, yeni paylar için ödenen bedeller sayesinde işletmenin öz kaynaklarında artış sağlanmaktadır. Bununla birlikte, sermaye artırımı işlemlerinden sonra şirketin borsada işlem görmekte olan hisse senedi sayısı ve borsada işlem gören cari fiyatında değişiklik söz konusu olmaktadır. İşletmeye nakit girişi gerçekleştiğinden işletmenin piyasa değerinde de artış oluşmaktadır.
Pay sahipleri, bedelli sermaye artırımına katılmak istememeleri durumunda rüçhan haklarını “Rüçhan hakkı kupon pazarı” aracılığı ile satabilmektedirler. Ayrıca, bedelli sermaye artırımının yapılacak olduğu günden önceki bir tarihte ellerindeki hisse senetlerinin tamamını satmaları durumunda da bedelli sermaye artırımına katılmamış olmaktadırlar.
Bedelli sermaye artırımı sonucunda şirketler pek çok avantaj elde etmektedir. Öncelikle şirketteki hissedarlara, hisseleri oranında yeni hisse alma ayrıcalığı tanınmakta ve bedelli sermaye artırımının ardından şirketin hem hisse senetlerinin hem de piyasadaki değerinin değiştiği bilinmektedir. Bedelli sermaye artırımından sonra şirketin sermayesinde artık söz konusu olmaktadır. Bedelli sermaye artırımı; sadece yeni yatırımcılara yönelik olacak şekilde de yapılabilmektedir. Bunun için mevcut hisse sahiplerinin rüçhan hakları kısıtlanmaktadır. Tabii ki bunun uygulanabilmesi için genel kurulda sermaye artırımı konusu görüşülürken bu konunun da 2/3 çoğunluk ile karara bağlanması gerekmektedir.
BEDELSİZ SERMAYE ARTIRIMI NEDİR?
Şirketlerin emisyon primi, yedekler, temettü, yeniden değerleme artışı, iştirak ve duran varlık satış karları gibi iç kaynaklarını kullanarak yaptığı ve ortaklarından ilave kaynak talep etmeden bedelsiz şekilde hisse senedi dağıttığı sermaye artırım türü bedelsiz sermaye artırımı olarak tanımlanmaktadır.
Bedelsiz sermaye artırımı şirketlere ek bir finansman kaynağı sağlamamaktadır. Ancak şirketler, emisyon primi, iştirak ve duran varlık satış karı kalemlerinde yapılmakta olan sermaye artırımlarının şirkete sağladığı vergi avantajları nedeni ile bu yolu tercih edebilmektedir. Ayrıca bazı durumlarda da şirketlerin enflasyon karşısında eriyen sermayelerinin güncellenmesi için bedelsiz sermaye artırımı tercih edilebilmektedir.
Bedelli ve Bedelsiz Sermaye Artırımı Arasındaki Farklar Nelerdir?
Bedelli sermaye artırımı işlemlerinde, dış kaynaklar kullanılması yolu ile şirketin sermayesinin artırması sağlanmaktadır. Bunun için hisse senedi satılmakta ya da yeni ortaklar alınmaktadır. Bedelsiz sermaye artırımı işlemlerinde ise şirketin kendi öz kaynakları kullanılmaktadır. Bunun örnekleri arasında şirketin dönem karının sermayeye eklenerek sermayenin artırılması yer almaktadır.
Bedeli sermaye artırımında şirketin ortaklarına nakit karşılığında yeni hisse alma hakkı tanınmakta ve bu rüçhan hakkı olarak adlandırılmaktadır. Bedelsiz sermaye artırımında ise hisseler ortaklara karşılıksız olarak dağıtılmaktadır.
Bedelli sermaye artırımında şirketin hem ödenmiş sermayesi hem de özsermayesi artmaktadır. Bedelsiz sermaye artırımlarında ise şirketin sermayesi artarken özsermayesi aynı kalmaktadır.
Bedelli sermaye artırımında şirketin hem piyasa değeri hem de hisse senedi fiyatı değişmektedir. Bedelsiz sermaye artırımında ise şirketin piyasa değerinde bir değişme olmamaktadır.
Bedelli sermaye artırımında şirket sermayesine para girişi olurken bedelsiz sermaye artırımında böyle bir durum söz konusu olmamaktadır.
Anonim ve Limited Şirketlerde Sermaye Artırımı
Anonim şirketlerde sermaye artırımı; iç ve dış kaynaklardan yararlanarak şu şekillerde sermaye artırımı yapabilmektedir:
- Yeni hisse senedi çıkartılması,
- Mevcut ortakların sermaye paylarının artırılması,
- Yedeklerin ve dağıtılmamış karların sermayeye dönüştürülmesi,
- Değer artış fonlarının sermayeye eklenmesi,
- Şirket borçlarının sermayeye dönüştürülmesi,
- Çıkartılmış olan tahviller karşılığında hisse senedi çıkartılıp sermaye artırımının gerçekleştirilmesi
Anonim şirketlerde genel kurul tarafından sermaye artırım kararının ve yönetim kurulu tarafından kararın alınması gerekmektedir. Şirketin sermaye artırımı yapabilmesi için eski sermayenin tamamının ödenmiş olması koşulu aranmaktadır. Sermaye artırımı ile ilgili değişiklik metni hazırlanmakta ve artırılan sermayenin %0.04’ü rekabet kurulu adına Ziraat Bankası’na yatırılmaktadır. Sermaye artırım metni ticaret siciline tescil ve Ticaret Sicil Gazetesi’nde ilan ettirilmektedir.
Limited şirketlerde de farklı nedenlerden dolayı çeşitli yöntemlerle sermaye artırımı yapılabilmektedir:
- Ortakların kendileri karşılama suretiyle sermaye artırması,
- Dışarıdan yeni bir ortak alınması yolu ile sermaye artırılması,
- Şirketin dönem net karının ya da geçmiş yıllara ait karlarının ortaklara dağıtılmayıp sermaye artırımında kullanılması,
- Şirketin maddi sabit kıymetleri olması durumunda “Maddi Sabit Kıymetler Yeniden Değer Artış Fonu” kullanılarak sermayenin artırılması,
- Başka bir şirket ile birleşerek sermayenin artırılması uygulanabilecek yöntemler arasında sayılmaktadır.
Limited şirketlerde sermaye artırımı ile ilgili ana sözleşme değişikliğinin yazılı olarak yapılması gerekmektedir. Geçmiş döneme ilişkin sermaye ödeme kayıtlarına dair bilirkişi raporu alınmakta ve genel kurul kararı notere onaylatılmaktadır. Artırılan sermayenin %0.04’ü Rekabet Kurulu adına Ziraat Bankası’na yatırılmaktadır. Ardından sermaye artırımına ilişkin ana sözleşme değişikliği ticaret siciline tescil ve ilan edilmektedir.
Limited şirketlerde de sermaye artırımı yapılabilmesi için eski sermaye payının tamamen ödenmiş olması şartı aranmaktadır. Eski sermayenin ödendiğinin yeminli mali müşavir ya da serbest muhasebeci mali müşavir raporu ile belgelenmesi gerekmektedir.
İlk yorum yapan siz olun